Saturday, 26 July 2014

PUPA' KHEKHAP

(1)Zomite' Khanggui sutkikna

Khangluite in Zomite' pen khul pan in piang ci uh hi.Pawlkhatte in Chinlung pan piang hizaw hi ci uh hi.Khul hita le,Chinlung hi tale a gennopna kibang a,leihawm a cihna ahi hi.Tua leihawm koi ah om hia-m?Banghun in tua leihawm pan Zomite piang hiam?Teci lahna(scientific)tawh tangthu a kan masa Pu Vumson in 'Peking man' a kici mipa leh Zomite khanggui kizopna om kha dingin ummawh hi.Peking Man a cih pen tuma kum tul 700 lai-a anungta mihing hi dingin ki um mawh a,Peking/Beijing khuapi pan km 42 gamlana Zhoukoudian leihawmm sung pan akimu(mihing luguh)neipa ahi hi.

Tangthukante(anthropologists)in leitung mihingte khenpi thum in khen a Mongoloid,Caucasoid leh Negroid ci-in khen uh hi.Zomite pen ci puang,sam vom,mai pek,khaguh tual,...te ahihman un Mongoloid nam sungah om hi.Mongoloid sungah American tualsuak mi(Red Indian)te zong kihel a Sen,Japan,Korea, Malaysia leh Phillipine te akipan Eskimo te nangawn kihel sak uh hi.Caucasoid a cihte pen Uzawpah leh Arab minamte hi a,Negroid acihte pen African minamte ahi uh hi.Paunam(Language group)zui-in kikhen kik a,Zomite pen Tibeto-Burman nam sungah ki guang leuleu hi.

(2)Sente tangthubu sungah Zomite

Tibeto-Burman te pen Qiang minam hiang khat hi a,BC 2500 hun lai-in Kun Lun mualdung ah teng uh hi.Tua hun lai-in Sengam ah khuapi 8 om a,Zomite pen Lanzhou khua gei mualtung tengah teng uh hi.-Shang hun(Shang dynasty,BC 1600-1046)le Zhou hun(Zhou dynasty,BC 1046-256)lai-in Sichuan gam le Shanxi gam kikal,Yangtse gun tuinak,Qin Ling mualkuam ah teng uh hi.Sen tangthubu sungah Zomite pen pemtami(nomadic)in hong ciamteh uh hi.Mualtungmi(mountain dmweller)in hong kiciamteh a,lai nei lo(uncivillized)minam khat in hong ki ciamteh hi.A hun zui in,Sen kumpite va simsuk zel uh ahihman in,gam nuai mi(Barbarian)in hong ki ciamteh a,kumpi gamkip a neilo,ki-ukna ki cian a neilo minam khat in hong ki ciamteh hi.Han Hun(Han dynasty,BC 206-220)ciangin Sente le Zomite kidona lianpi hong om ahihman in Zomite in Kachin gam tawnin Kawlgam sungah hong lutsuk uh hi.mpi lal

(3)Kawlgam laizangah Zo kumpi lal

Sengam pan acingam tawnin Zomite pen Kawlgam ah hong lutsuk uh a,chindwin gundung suk ah khuasat uh hi.Zomite milip hong tam semsem in Chindwin gun le Irrawaddy gun kituahna ah khuapi khat sat uh a,kumpigam(Zo kingdom)khat hong phut hi.Tuahun lai-in,Kawlgam ah khuapi thum om hi.Pyu khuate pen kawlte khua hi a,Pegus pen Mon te khua ahih mah bangin Sak khua pen Zomite khua ahi hi.AD 835 hun laitakin Nan-zhou(Tang dynasty,BC 618-907)leh Zomite a kido a kipan Zomite thazawm leuleu ahihman in,AD 1044 ciangin Pagan gam ah kawlmangpa Anawratha hong lal s,Zomite hong sim thei zel hi.AD 1285 hun laitakin Mongolia te in Pagan khua sim uh ahihman in,Kawlmangpa ukna bei-in,Shan te lal leuleu uh hi.

Theihsakna:Kicin lahna tuamtuam tawh ka laigelh zomzo pak nawnlo ka hihman in"Zo Kingdom"tawh kisai a thei beh nuam a om leh,'Zo History'laimai 33-37(by Vumson)nasim ding uh kong hanthawn hi.

By,Eng mang(Zolei Vontawi)
15 June 2014

Etkakna:

1.Zo History by Vumson(www.burmalibrary.or docs12/Zo_History-Vumson.pdf
10.June 2014)
2.Zomi Khangthu-1900 malam by,J.Thang Lian Pau(www.sialkal.com_zomi-khangthu-1900malam.html 04 Sep.2013)
3.Insearch of the Chin Indentity by Lianhmung Sakhong
4.Ethnic groups in Chineese History(www.en.wikipedia.org/Ethnic_groups_in_Chinese_history 10.June 2014)
5.China History-Rong(www.chinaknowledge.de/History/Altera/rong.html 10 June 2014)
6.Pyu cities:Beithano Myo,Halin,Tharay Khittaya(Sri Ksestra)-UNESCO World Heritage Centre(www.whc.unesco.org/en/tentativelists/820/ 10 June 2014)
7.Chinese History Map by Dynasty(www.chinahighlights.com/map/ancient-china-map 10 june 2014)
8.Peking Man Site at Zhoukoudian(www.history.culture-china.com/en/51History621.thml 10 june 2014)
9.Google Map 2014






No comments:

Post a Comment